Πώς αποτυπώνεται η εμπειρία της μετανάστευσης και της εκμετάλλευσης όταν η αφήγηση δίνει φωνή τόσο στα θύματα όσο και στους θύτες; Στο Ρημαγμένοι Τόποι, ο Εμιλιάνο Μόνχε κατασκευάζει ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα, όπου η εφιαλτική τοπιογραφία συναντά τον ωμό ρεαλισμό και τη λογοτεχνική ομορφιά.
Η ιστορία εξελίσσεται στη ζούγκλα που χωρίζει το Μεξικό από τη Βόρεια Αμερική και διαδραματίζεται μέσα σε μία μόλις ημέρα. Οι πρωταγωνιστές, η Επιτύμβια και ο Επιτάφιος, είναι διακινητές ανθρώπων που προδίδουν και βασανίζουν μετανάστες που ελπίζουν να φτάσουν σε έναν τόπο που αποκαλούν Παράδεισο.
Οι ίδιοι υπήρξαν θύματα εκμετάλλευσης και κακοποίησης όταν ήταν παιδιά, όμως, αντί να σπάσουν τον κύκλο της βίας, συνεχίζουν να τον αναπαράγουν με ανελέητη αγριότητα. Ταυτόχρονα, είναι παγιδευμένοι σε έναν εμμονικό έρωτα, οραματιζόμενοι ένα κοινό μέλλον, ενώ γύρω τους οι μετανάστες υποφέρουν, δεμένοι μέσα σε φορτηγά, αβοήθητοι και χαμένοι.
Η απελπισία διαποτίζει κάθε σελίδα του βιβλίου. Οι ήρωες δεν είναι ούτε αθώα θύματα ούτε μονοδιάστατοι κακοποιοί· είναι άνθρωποι διαλυμένοι από το ίδιο σύστημα που τώρα υπηρετούν, αδύναμοι να διαφύγουν από την κόλαση στην οποία βρίσκονται. Η σχέση τους δεν είναι εξιδανικευμένη· είναι μια σχέση γεμάτη βία, εμμονή και εξάρτηση, μια διεστραμμένη εκδοχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, όπου ο έρωτας δεν σώζει, αλλά συντρίβει.
Μια Κόλαση επί Γης: Ο Ρόλος του Τοπίου
Το μυθιστόρημα του Μόνχε ξεχωρίζει για τον τρόπο με τον οποίο αποδίδει το φυσικό τοπίο. Ο κόσμος που περιγράφει είναι εφιαλτικός, γεμάτος ερημικές εκτάσεις, δάση που μοιάζουν στοιχειωμένα, κατεστραμμένους δρόμους και συνοριακούς σταθμούς διαφθοράς και βίας. Παρά τη φρίκη που κυριαρχεί, ο συγγραφέας δημιουργεί στιγμές ανατριχιαστικής ομορφιάς. Ο ουρανός γεμάτος μαύρα κοράκια που σχηματίζουν χορευτικά μοτίβα, οι αετοί που σαρώνουν τον ουρανό σε αναζήτηση πτωμάτων – όλα αυτά συνθέτουν ένα σύμπαν γεμάτο μεταφορές για τον θάνατο και την απώλεια.
Η αφήγηση, γραμμένη σε ενεστώτα χρόνο, προσδίδει μια αίσθηση αδιάκοπης κίνησης και επείγοντος χαρακτήρα. Το βιβλίο δεν προσφέρει καμία ανάσα – το τοπίο δεν είναι απλώς το σκηνικό, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που αντανακλά την αθλιότητα των ανθρώπων που το διασχίζουν.
Ο Μόνχε ενσωματώνει αποσπάσματα από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, δημιουργώντας έναν άμεσο παραλληλισμό ανάμεσα στη μεσαιωνική κόλαση και τη σύγχρονη πραγματικότητα των μεταναστών. Οι χαρακτήρες διασχίζουν ένα τοπίο που θυμίζει τους κύκλους της Κόλασης, ενώ οι ατάκες τους συχνά μπερδεύονται με στίχους του Δάντη, μεταφέροντας την αίσθηση ενός σύμπαντος όπου η λύτρωση είναι αδύνατη.
Επιπλέον, ο συγγραφέας περιλαμβάνει μαρτυρίες από πραγματικούς μετανάστες της Κεντρικής Αμερικής. Αυτά τα αποσπάσματα, συχνά σε πλάγια γραφή, παρατίθενται χωρίς να αποδίδονται σε συγκεκριμένους ανθρώπους, ενισχύοντας τη συλλογική αίσθηση της απόγνωσης. Οι ανώνυμες αυτές φωνές μιλούν για τις φρικαλεότητες που υπέστησαν, για την εκμετάλλευση και τις αποτυχημένες προσπάθειές τους να περάσουν τα σύνορα. Η απουσία συγκεκριμένων ονομάτων τους προσδίδει έναν μυθικό, σχεδόν στα όρια του φαντάσματος, σαν να είναι ήδη χαμένοι μέσα στην ιστορία, σαν να μην υπήρξαν ποτέ.
Η Βία ως Απόλυτος Νόμος
Στον κόσμο των Ρημαγμένων Τόπων, η βία είναι το μοναδικό σταθερό στοιχείο. Οι μετανάστες είναι εμπορεύματα, οι διακινητές είναι εκτελεστές και οι αρχές είναι διεφθαρμένες. Η βία δεν χρειάζεται αιτία – είναι μια γλώσσα, ένας τρόπος ύπαρξης. Ο Μόνχε δεν γράφει για τη βία με την ωμή καταγραφική μέθοδο ενός ρεπορτάζ· τη μετατρέπει σε υπαρξιακή συνθήκη, σε έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν υπάρχει διαφυγή.
Ο Μόνχε δεν γράφει ένα βιβλίο πολιτικής καταγγελίας, αλλά ένα έργο που αναγκάζει τον αναγνώστη να κοιτάξει κατάματα την απανθρωπιά ενός συστήματος που βασίζεται στην εκμετάλλευση των πιο ευάλωτων. Οι Ρημαγμένοι Τόποι είναι μια επίθεση στις ψευδαισθήσεις μας· μας αναγκάζει να παραδεχτούμε ότι η βαρβαρότητα δεν είναι μακρινή, αλλά μέρος του κόσμου μας.
Το βιβλίο συνδυάζει τη σκληρότητα του Κόρμακ ΜακΚάρθι με τη μεταφυσική της Θείας Κωμωδίας, τη ρεαλιστική ακρίβεια του Ρομπέρτο Μπολάνιο με τη λυρική αποτύπωση του τοπίου του Χουάν Ρούλφο. Είναι ένα βιβλίο που σοκάρει, αλλά ταυτόχρονα μαγεύει με την αφηγηματική του δύναμη. Ο Μόνχε δημιουργεί μια πολυεπίπεδη, συναισθηματικά περίπλοκη αφήγηση, που αναγκάζει τον αναγνώστη να αναμετρηθεί με την πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης.
Αν ο στόχος του ήταν να αμφισβητήσει την αδιαφορία μας και να μας αναγκάσει να κοιτάξουμε κατάματα την κόλαση της μετανάστευσης, τότε το βιβλίο του είναι μια απόλυτη επιτυχία. Δεν είναι μόνο ένα μυθιστόρημα· είναι ένας καθρέφτης του κόσμου μας – και το είδωλό του είναι τρομακτικό.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnivora