Παίρνοντας στα χέρια μας το βιβλίο της Μαρίας Ξυλούρη, ήδη, εκ πρώτης όψεως, το εξαίρετο σχέδιο εξωφύλλου της Ελένης Κυριακίδου και ο εύστοχος τίτλος, φτιαγμένος από Πέτρα και Πλοία, είναι αδύνατον να μην μας κερδίσουν.
Η Μαρία Ξυλούρη, μέσα από 15 διηγήματα, μας φέρνει αντιμέτωπα, αντιμέτωπες και αντιμέτωπους με ένα από τα δυσκολότερα ζητήματα, που έχουν απασχολήσει τον άνθρωπο καθόλη τη διάρκεια της ζωής του, τον θάνατο.
Συνδυάζοντας τη λυρική γραφή με μία κοφτερή ενίοτε γλώσσα, το ασύνδετο σχήμα με ελάχιστους διαλόγους και χρησιμοποιώντας επαναλήψεις και συμβολισμούς, μας χαρίζει μία μοναδική αναγνωστική εμπειρία.
Σε κάθε της διήγημα πρωτοστατούν φυσικά στοιχεία και φαινόμενα, ενώ στην πρώτη γραμμή βρίσκεται πάντοτε ο άνθρωπος κι όλα όσα αισθάνεται• αυτό το σχήμα από μόνο του μετουσιώνει τον πόνο σε εικόνα, του δίνει πνοή και σχήμα, ύψος και βάθος, με αποτέλεσμα να συνδέει άρτια το ανθρώπινο βίωμα με την πλάση ολόκληρη.
Σε κάθε σελίδα παρουσιάζεται ο άνθρωπος που μένει και που καλείται να σηκώσει το βάρος της δικής του πέτρας, το όνομα αυτής… απώλεια.
Και εφόσον ο θάνατος αποτελεί τη μετάβαση, ένα ταξίδι στο άπειρο, πώς είναι δυνατόν αυτά τα διηγήματα να μη μιλούν για ταξίδια, για πλοία πέτρινα που σε ταξιδεύουν; Για ταξίδια που υπήρξαν όνειρο μέχρι που η φωτιά τους έκαψε τους ταξιδιώτες.
Γι’αυτό άλλωστε είναι αλμυρές οι θάλασσες: στο γαλανό τους αίμα κουβαλούν τις ανείπωτες λέξεις των πνιγμένων τους
Κι εφόσον ο πόλεμος σκορπά τον θάνατο, πώς θα ήταν δυνατόν η συγγραφέας να λησμονήσει την καταστροφή που προκαλεί το ανθρώπινο μίσος;
Πώς θα ήταν εφικτό να εκφράσει τον θάνατο αν δεν αναφερόταν στην γροθιά του κατακτητή που κλείνει αφαιρώντας την ελευθερία, μετατρέποντας τους ζωντανούς σε νεκρούς, ψυχές που απλώς αναπνέουν;
“Οι Άγγλοι” του είχε ψιθυρίσει η κόρη της κυρίας “δε θέλουν σκλάβους, θα σας ελευθερώσουν”. Αλλά ο ίδιος ήξερε ότι πρόκειται απλώς για θέμα ορολογίας: δε θα απελευθέρωναν κανένα σκλάβο , απλώς θα αποφάσιζαν μια καινούργια λέξη γι’αυτούς, επειδή η σκλαβιά ποτέ δεν καταργείται, αλλάζει μόνο η λέξη που την περιγράφει.
Μα ο θάνατος, όποια προέλευση κι αν έχει, είναι πάντα το ίδιο οδυνηρός, πετρώνει τις ψυχές, βαραίνει τα κορμιά κι ο άνθρωπος που μένει, υπομένει, υπομένει ;
Το βιβλίο αυτό θες πραγματικά να το ρουφήξεις, ωστόσο επιλέγεις τελικά να το διαβάσεις κάνοντας παύσεις, καθώς φοβάσαι μήπως τελικά αυτό ρουφήξει εσένα.
Αισθάνθηκα πως κάποιες φορές σκόπιμα αιωρούνταν κάποια ερωτηματικά γύρω από κάποιες ιστορίες, ώστε καθένα από μας, μέχρι να ολοκληρωθεί η εκάστοτε ιστορία, να δημιουργήσει στο μυαλό του τις δικές του σκέψεις, να ταυτίσει ηρωίδες και ήρωες με πρόσωπα που έτυχε κάποτε να γνωρίσει, με καταστάσεις που έτυχε κάποτε να ακούσει, με εκείνους τους άγνωστους ανθρώπους, που μάλλον δεν είχαμε κανένα σημείο ταύτισης με κανένα από εμάς.
Μα τελικά ήταν κοντά μας, πιο κοντά απ’ όσο είχαμε φανταστεί.
Είναι εμείς.
Είναι το βίωμα του θανάτου, το συναίσθημα του φόβου, ο πόνος που δημιουργείται εξαιτίας της απώλειας αλλά και η δύναμη της λήθης.
Καμιά φορά “τον θάνατο δεν ξέρουμε τι να τον κάνουμε”, ωστόσο η Μαρία Ξυλούρη ξέρει, γι’αυτό και καταφέρνει -με μεγάλη ευστοχία- να δώσει “σχήμα στο μετά”.
Μουτσοπούλου Έλλη Μαρία