Το βιβλίο Γκέρτα είναι ένα βαθιά συναισθηματικό ιστορικό μυθιστόρημα που αφηγείται την ιστορία μιας Τσέχο-Γερμανίδας γυναίκας, της Γκέρτα Σνιρχ, η οποία αγωνίζεται να βρει μια θέση σε έναν κόσμο που τη θεωρεί ανεπιθύμητη. Η Κατερζίνα Τούτσκοβα δημιουργεί ένα συγκλονιστικό αφήγημα για την ενοχή, την απώλεια και την επιβίωση στη σκιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα σε μια ταραχώδη ιστορική περίοδο, από την άνοδο του Χίτλερ έως την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας και τις μεταπολεμικές διώξεις στη νεοσύστατη Τσεχοσλοβακία. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, η ίδια δεν παίρνει ενεργό μέρος στα πολιτικά γεγονότα. Ωστόσο, η οικογενειακή της κληρονομιά—μια Τσέχα μητέρα που ζει υπό καταπίεση και ένας Γερμανός πατέρας, ένθερμος υποστηρικτής του Χίτλερ—την αφήνει ριζικά αποκομμένη και από τις δύο πλευρές.
Όταν ο πόλεμος τελειώνει, η Γερμανική κοινότητα της Τσεχοσλοβακίας στοχοποιείται. Παρά το γεγονός ότι η ίδια ποτέ δεν ταυτίστηκε με το ναζιστικό καθεστώς, η γερμανική της καταγωγή την καθιστά εχθρό του κράτους. Ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους, εκδιώκεται βίαια από το Μπρνο και οδηγείται σε μια πορεία εξορίας προς τα αυστριακά σύνορα.
Ο Δρόμος της Εκδίωξης: Πόνος και Επιβίωση
Η Πορεία του Μπρνο είναι ένα φρικτό ταξίδι πείνας, βίας και εξάντλησης. Καθώς οι εξόριστοι σέρνουν τα λιγοστά υπάρχοντά τους, πολλοί καταρρέουν από την εξάντληση, ενώ άλλοι βιάζονται και δολοφονούνται. Η Γκέρτα, με το μωρό της στην αγκαλιά, προχωρά με τη μοναδική ελπίδα να επιβιώσει.
Όσοι επιβιώνουν φτάνουν σε ένα παρατημένο στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου οι ασθένειες και η πείνα συνεχίζουν να θερίζουν. Η ηρωίδα τελικά διασώζεται και στέλνεται σε ένα αγρόκτημα, όπου εργάζεται καταναγκαστικά για μερικά χρόνια. Παρόλο που εκεί βρίσκει μια προσωρινή ηρεμία, ξέρει ότι η ζωή της δεν θα είναι ποτέ ξανά ίδια.
Όταν, μετά από χρόνια, της επιτρέπεται να επιστρέψει στο Μπρνο, η πόλη δεν μοιάζει με εκείνη που άφησε πίσω. Δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτήν. Οι πρώην φίλοι της την απορρίπτουν, φοβούμενοι την επαφή μαζί της. Όπως η παιδική της φίλη, Γιάνινκα Χόρνοβα, που, παρόλο που είναι ζωντανή, αρνείται να τη δει.
Η μοναξιά και η περιθωριοποίηση καθορίζουν τη ζωή της. Παρόλο που δεν είχε ποτέ πολιτικές φιλοδοξίες, η μοίρα της είναι δεμένη με την ιστορία του έθνους της. Η Γκέρτα γίνεται ένα ζωντανό σύμβολο μιας διχασμένης χώρας, μιας γυναίκας που τιμωρείται για κάτι που δεν επέλεξε.
Η Ήρεμη Αντίσταση μιας Επιζώσας
Σε αντίθεση με άλλα ιστορικά μυθιστορήματα, η Γκέρτα δεν παρουσιάζεται ως ηρωίδα. Δεν κάνει μεγαλόπνοες πράξεις επανάστασης, ούτε η ιστορία της ακολουθεί ένα επικό αφήγημα. Η επαναστατικότητά της έγκειται στο ότι επιλέγει να ζήσει. Όχι επειδή πιστεύει σε μια μεγάλη ιδέα, αλλά επειδή το να επιβιώνεις, εν μέσω αδικίας, είναι από μόνο του μια μορφή αντίστασης.
Η μεταπολεμική Τσεχοσλοβακία μετατρέπεται σύντομα σε κομμουνιστικό κράτος, όπου νέες μορφές καταπίεσης αντικαθιστούν τις παλιές. Όταν τη δεκαετία του 1980, το ζήτημα της συμφιλίωσης αρχίζει να συζητείται, η Γκέρτα διερωτάται αν είναι πραγματικά δυνατό να συγχωρεθούν τόσες αδικίες. Μπορεί η μνήμη να παραμεριστεί τόσο εύκολα; Ή μήπως ο πόνος του παρελθόντος δεν μπορεί ποτέ να σβήσει;
Το βιβλίο είναι ένα ήρεμο αλλά βαθιά συγκλονιστικό μυθιστόρημα. Δεν βασίζεται σε εντυπωσιακές σκηνές δράσης, αλλά σε σκληρές, ρεαλιστικές περιγραφές της καθημερινότητας ενός ανθρώπου που αγωνίζεται να επιβιώσει. Η αφήγηση της Τούτσκοβα είναι ποιητική και ειλικρινής, γεμάτη στιγμές σιωπηλού πόνου αλλά και μικρές εκλάμψεις ομορφιάς μέσα στη δυστυχία.
Αναδεικνύοντας ένα ξεχασμένο κεφάλαιο της ιστορίας, το βιβλίο δεν επιχειρεί να μοιράσει ευθύνες, αλλά να δείξει πώς η εθνική εκδίκηση μπορεί να γίνει εξίσου βίαιη και άδικη όσο και η αρχική καταπίεση. Μέσα από την ιστορία της Γκέρτα, η συγγραφέας μάς θυμίζει ότι ο πόλεμος δεν τελειώνει όταν σταματούν οι μάχες. Ο αντίκτυπός του συνεχίζεται για δεκαετίες, στις ζωές όσων επέζησαν.
Το βιβλίο δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Είναι μια υπενθύμιση της ανθρώπινης αντοχής και της ανάγκης για μνήμη και κατανόηση, σε έναν κόσμο που συχνά προσπαθεί να ξεχάσει.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια