Η «Συναίνεση» είναι ένα θεατρικό έργο γραμμένο από την Nina Raine το 2017. Φέτος, στις 5 Νοεμβρίου, έκανε το ντεμπούτο του για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Στην παράσταση αυτή παρακολουθούμε 3 άνδρες δικαστικούς και νομικούς να συζητούν για τις υποθέσεις που αναλαμβάνουν στο δικαστήριο. Βιασμοί, περιπτώσεις παιδόφιλων, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, ανθρώπινα δικαιώματα. Στις συζητήσεις αυτές μετέχουν και οι γυναίκες σύντροφοί τους και φίλες τους μέσα από ένα πρίσμα ενσυναίσθησης προς τα θύματα.
Μια ενσυναίσθηση, η οποία γίνεται αντικείμενο κριτικής αλλά και χλεύης από τους θεματοφύλακες του νόμου.
Η παράσταση ξεκινάει ως κοινωνικό και συνεχίζει ως δικαστικό δράμα. Μία υπόθεση βιασμού μπαίνει στο επίκεντρο του έργου. Όταν η δίκη τελειώνει, στα σπίτια των δικαστικών γίνονται ποικίλου τύπου συζητήσεις για τον ορισμό και τα όρια του βιασμού.
Δικηγόροι και δικαστικοί συνεχίζουν ανενόχλητοι τις ζωές τους μετά από τέτοιες δύσκολες υποθέσεις, θεωρώντας ότι τηρούν το γράμμα του νόμου, όπως οι ίδιοι τον αντιλαμβάνονται. Όμως, αναπόφευκτα, βρίσκονται και οι ίδιοι προ των πυλών να αντιμετωπίσουν αντίστοιχες καταστάσεις και στη δική τους ζωή. Κι εκεί, τα όρια της έννοιας του βιασμού γίνονται πιο θολά.
Το περιεχόμενο της παράστασης δεν αντιστοιχεί στον τίτλο. Το θεατρικό κείμενο δεν μελετά τα όρια της συναίνεσης αλλά αυτά του βιασμού. Ο τρόπος, μάλιστα, που το κάνει είναι ιδιαίτερα προβληματικός από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου.
Το σύμπαν που έχει δημιουργήσει η Nina Raine είναι τόσο ανδρικό, που δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει ότι το έργο έχει γραφτεί από γυναίκα. Η πληθώρα των σεξιστικών «αστείων», υβριστικών φράσεων και αναφορών, φέρνει σε άσχημη θέση τις γυναίκες θεάτριες, παρά το πηγαίο γέλιο που προκαλεί στους άνδρες. Οι, δε, αναφορές που γίνονται στο βιασμό, είναι τόσο επιφανειακές που αφήνουν την εντύπωση ότι γίνεται χρήση του εν λόγω θέματος για εμπορικούς σκοπούς.
Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που έγιναν από τους και τις ηθοποιούς αλλά και σκηνοθετικά/σκηνογραφικά, η παράσταση ήταν μάλλον φλύαρη. Η κούραση, ανία και απορία που προκάλεσε στο κοινό, αποτυπώθηκε στο ασθενές χειροκρότημα. Ο ινστριγκαδόρικος τίτλος ουδεμία σχέση είχε με το καθαυτό έργο.
Σε μία εποχή που το #metoo διεκδικεί τη νομική αναγνώριση του βιασμού που έχει τελεστεί ακόμη και στο μακρινό παρελθόν, το έργο παραθέτει μία τρομερά λυπηρή πτυχή της πραγματικότητας.
Παρακολουθούμε άνδρες μισογύνηδες που δεν διστάζουν να προβούν σε συζυγικό βιασμό, υπό την απειλή διαζυγίου. Γυναίκες, με εσωτερικευμένο μισογυνισμό, που σπεύδουν να τους δικαιολογήσουν και να πάρουν το μέρος τους.
Η γενετήσια πράξη χωρίς συναίνεση που είναι βιασμός, να αντιμετωπίζεται ως νεωτερικό στοιχείο του παρόντος που αφορά την αλλαγή των νόμων και όχι ένα διαχρονικό φαινόμενο που συγκάλυπτε και συγκαλύπτει η πατριαρχία.
Κι ενώ η παράσταση δίνει μία πολύ ρεαλιστική και ανθρώπινη χροιά στους ήρωες και στα γεγονότα, δεν ασκεί κριτική. Μένει σε μία στεγνή περιγραφή των δυσκολιών που θα αντιμετωπίσει, για παράδειγμα, ένα θύμα βιασμού όταν προβεί σε νομικές διαδικασίες. Το ίδιο το έργο δίνει την αίσθηση μίας απολιτίκ στάσης, που αντικειμενοποιεί τις γυναίκες και τις αντιμετωπίζει ως κατώτερες των ανδρών.
Ενδεικτικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι στο έργο, δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική ανατροπή που να αναιρεί τα προβληματικά σημεία του πρώτου μέρους. Αυτό δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το ποια μηνύματα φιλοδοξεί να περάσει αυτή η παράσταση στο σήμερα.
Σε μία περίοδο αναβίωσης του φεμινιστικού κινήματος και των γυναικείων διεκδικήσεων ως προς το σώμα και τις ζωές των γυναικών, τί έρχεται να προσθέσει αυτό το έργο στα αιτήματα αυτά;
Θεωρώ πως τόσο ο ασύμβατος χαρακτήρας του περιεχομένου του έργου με τον τίτλο, όσο και τα ραγδαία φαινόμενα των τελευταίων μηνών με το ελληνικό #metoo στο θέατρο, καθιστούν το έργο αυτό εκτός εποχής. Είναι απορίας άξιο το τί φιλοδοξεί να προσθέσει στην εμπειρία μας ή τί μήνυμα προσπαθεί να περάσει μία τέτοια παράσταση.
Παρά την ωμή απεικόνιση της σκληρής πραγματικότητας, όπως τουλάχιστον τη βιώνουν οι γυναίκες, και το αίσθημα θυμού που προκαλεί στο ευαισθητοποιημένο κοινό, υπάρχει τροφή για σκέψη; Ακόμη κι αν εντοπίζεται ένα ενδιαφέρον γύρω από τη συζήτηση για τη νομική και κοινωνική οριοθέτηση ενός βιασμού, δεν γίνεται σαφές κατά πόσο αυτό αποτελεί το ικανή και αναγκαία συνθήκη για να θεωρηθεί η παράσταση αυτή άνω του μετρίου.
Αλεξίου Πηνελόπη
https://www.ticketservices.gr/event/theatro-monternoi-kairoi-synainesi-nina-raine/?lang=el