Η μουσικοκριτική αποτελεί έναν από τους πιο απαιτητικούς και παρεξηγημένους τομείς της μουσικής επιστήμης. Συχνά θεωρείται απλώς μια προσωπική γνώμη πάνω σε μια μουσική εκτέλεση ή σύνθεση, ενώ στην πραγματικότητα είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία που περιλαμβάνει την αισθητική, τη φιλοσοφία, την ιστορία της μουσικής και την κοινωνιολογική ανάλυση. Η Μαρία Μ. Μόσχου, με το βιβλίο της «Μουσικοκριτική», επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό, παρέχοντας μια επιστημονική και συστηματική προσέγγιση του αντικειμένου, βασισμένη στην εκτεταμένη ερευνητική της εμπειρία.
Η συγγραφέας, πτυχιούχος και διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, διαθέτει πλούσια εμπειρία τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη της μουσικοκριτικής. Έχει λάβει σημαντικές διεθνείς υποτροφίες (Σασακάουα, Ίδρυμα Ωνάση), ενώ δραστηριοποιείται ως μουσικοκριτικός στον ελληνικό τύπο και είναι Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών.
Το βιβλίο αποτελεί επεξεργασμένη εκδοχή της διδακτορικής της διατριβής με τίτλο «Ο Μανώλης Καλομοίρης ως μουσικοκριτικός», εμπλουτισμένη με αναλύσεις γύρω από τη γενικότερη πορεία της μουσικοκριτικής. Είναι ένα έργο που ισορροπεί μεταξύ ακαδημαϊκής μελέτης και μιας αναγνωστικής εμπειρίας προσιτής τόσο σε ειδικούς όσο και στο ευρύτερο κοινό.
Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια, το καθένα από τα οποία εστιάζει σε διαφορετική διάσταση της μουσικοκριτικής:
-
Η ιστορική εξέλιξη της μουσικοκριτικής
Από τις απαρχές της στην Ευρώπη του 18ου αιώνα μέχρι τον σύγχρονο κόσμο της δημοσιογραφίας και της ακαδημαϊκής έρευνας, η συγγραφέας παρουσιάζει τη μουσικοκριτική ως μια δυναμική πρακτική που προσαρμόζεται στις πολιτιστικές αλλαγές. Μέσα από αυτήν την ανάλυση, γίνεται κατανοητό ότι η μουσικοκριτική δεν είναι στατική ούτε υποκειμενική, αλλά συνδέεται στενά με τα κοινωνικά, πολιτικά και αισθητικά ρεύματα κάθε εποχής. -
Η μουσικοκριτική στον ελληνικό ημερήσιο τύπο
Αυτό το κεφάλαιο είναι ιδιαίτερα πολύτιμο για τους μελετητές της ελληνικής μουσικής ιστορίας. Η συγγραφέας αναδεικνύει τον ρόλο των πρώτων Ελλήνων μουσικοκριτικών και εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι εφημερίδες και τα περιοδικά διαμόρφωσαν τη μουσική συνείδηση του ελληνικού κοινού. Ειδική μνεία γίνεται στη συμβολή του Μανώλη Καλομοίρη, ο οποίος αποτέλεσε κεντρική φιγούρα στη διαμόρφωση της ελληνικής εθνικής σχολής. -
Η φιλοσοφία και αισθητική της μουσικοκριτικής
Σε αυτό το κομμάτι, το βιβλίο ξεφεύγει από την ιστορική ανάλυση και προσεγγίζει τη μουσικοκριτική από φιλοσοφική σκοπιά. Η συγγραφέας διερευνά πώς διαφορετικές εποχές έχουν προσδώσει διαφορετικές αξίες στη μουσική και πώς αυτές οι αισθητικές αντιλήψεις αντικατοπτρίζονται στη μουσικοκριτική. Από την αρχαία ελληνική θεωρία της μουσικής μέχρι τις σύγχρονες μεταμοντέρνες προσεγγίσεις, το κεφάλαιο αυτό αποτελεί μια γέφυρα μεταξύ της φιλοσοφίας της τέχνης και της κριτικής ανάλυσης. -
Η πρακτική της εκτέλεσης και ο ρόλος της μουσικοκριτικής
Εδώ, η συγγραφέας καταπιάνεται με ένα σημαντικό ζήτημα: πώς η μουσικοκριτική συμβάλλει στην ιστορική έρευνα της ερμηνευτικής πρακτικής. Καταγράφοντας αντιδράσεις και απόψεις κριτικών μέσα στον χρόνο, οι μουσικολόγοι μπορούν να κατανοήσουν πώς μεταβάλλεται η πρόσληψη των ερμηνειών και πώς εξελίσσονται τα μουσικά ιδιώματα. -
Οι προκλήσεις και τα όρια της μουσικοκριτικής
Το τελευταίο κεφάλαιο αναδεικνύει τη δυσκολία του κριτικού να παραμείνει αντικειμενικός σε έναν τομέα που είναι κατεξοχήν υποκειμενικός. Η μουσική είναι άυλη τέχνη, κάτι που καθιστά δύσκολη την περιγραφή και την ανάλυσή της. Το ζήτημα της υποκειμενικότητας και της επιρροής των προσωπικών προτιμήσεων στη μουσικοκριτική είναι ένα βασικό θέμα που θίγεται εδώ.
Με τη σαφήνεια, την ιστορική ανάλυση και την προσεκτική μελέτη των ζητημάτων που θίγει, το έργο αυτό συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση της μουσικής ως ζωντανής, εξελισσόμενης τέχνης. Είναι ένα βιβλίο που δεν θα πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη όσων ενδιαφέρονται σοβαρά για τη μουσική και την αισθητική της.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος